اصــول شــهرونـدی
حقوق و تکالیف مردم در محله
مقدمه
برای تفکر در حوزه ی حقوق و تکالیف شهروندی ابتدا این سوال مطرح می شود که حقوق شهروندی چیست ؟ چه کسانی می توانند این حقوق را داشته باشند ؟ و در کجا میتوان آن را جست و جو کرد؟؟؟همانطور که می دانیم حقوق و تکالیف در برابر هم قرار می گیرند و هر کسی در قبال حقی که به او تعلق می گیرد موظف است و وظیفه ای را باید انجام دهد و تکلیفی بر عهده ی او می باشد . همچنین باید واژه ی شهروند توضیح داده شود و باید دانست یک شهروند در قبال حقوق شهروندی که به او تعلق می گیرد چه تکالیفی دارد ؟
شهروند کیست و تفاوت شهروند با شهرنشین چیست ؟؟؟ به اعتقاد کارشناسان امور اجتماعی و جامعه شناسان شهرنشینان زمانی که به حقوق یکدیگر و قوانین اجتماعی احترام می گذارند و به مسئولیت های خویش در قبال شهروندان دیگر و اجتماع عمل می نمایند به شهروند ارتقا می یابند.مفهوم “شهروند” نه تنها در جامعه ی شهری بلکه در جامعه ی استانی و کشوری هم قابل تعریف است و همچنین با توجه به پیشرفت های تکنولوژی ارتباطات می توان “شهروندی” را برای جامعه ی جهانی نیز در نظر گرفت.۱حقوق شهروندی را می توان این گونه بیان کرد که مجموعه ای است از تکالیف و مسئولیت های شهروندان در قبال یکدیگر و در قبال شهر و دولتی که در آن زندگی می کنند.۲
در این نوشتار سعی بر آن است که حقوق و تکالیف مردم (شهروندان) در محله بررسی شود.برای این منظور ابتدا محله را تعریف می کنیم.اگر بخواهیم تعریفی ساده از محله داشته باشیم می توان گفت محله مجموعه ای از خانه های مجاور هم در یک فضای جغرافیایی خاص است.۳
بطور کلی حقوق مردم در محله را می توان شامل موارد زیر دانست که در هر مورد به شرح و توضیح آن خواهیم پرداخت:
ایجاد امنیت پایدار :
بعد از خوراک و پوشاک و مسکن می توان امنیت را از ضروریات زندگی عنوان کرد.امنیت مردم در محله را اینگونه می توان توصیف نمود : تدارک سلامت افراد جامعه در مقابل اقدامات خشونت آمیز و رفع دغدغه‌های ذهنی (احساس عدم امنیت) شهروندان.۴ یکی از اولین و مهم ترین حقوق مردم(شهروندان) در محله ( یا شهر یا منطقه مورد سکونت) وجود یک امنیت پایدار است بطوریکه مردم بتوانند براحتی در محله حضور یابند و بدنبال تامین نیاز های معیشتی و فرهنگی و آموزشی و … خود و خانواده خود باشند و در سطح جامعه به منظور رفع احتیاجات مادی و معنوی آمد و شد نمایند.همچنین امنیت مساکن و منازل نیز به منظور احساس آرامش در زندگی عادی و خانوادگی شهروندان مد نظر است.
حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری ها در محله:
بی شک زمانیکه عده ی زیادی از مردم در یک ناحیه تجمع یافته و زندگی می نمایند مبحث مهمی به نام سلامت مطرح می شود.یکی دیگر از حقوق شهروندان در محله انجام اعمالی است که سلامت مردم را تضمین می نماید.به عنوان مثال یکی از این موارد مهم که با سلامت شهروندان به طور مستقیم در ارتباط است نظافت و بهداشت محله است.جمع کردن زباله ها و انتقال آن ها به خارج از فضای شهری و معدوم نمودن آن ها . هدایت فاضلاب های تولید شده در شهر به نقاط خارج از شهر (با ساخت و حفظ و نگهداری تجهیزات و زیر ساخت هایی که به این منظور در نظر گرفته می شود از جمله شبکه های زیرزمینی فاضلاب).پاک نمودن آب راه ها از اشیاء و زباله ها و پسماند های احتمالی بمنظور جلوگیری از جمع شدن و ماندن آب در جوی ها که اصلی ترین مکان برای رشد و نمو حشرات و بویژه مگس و پشه است.ضمن این که همه ی این موارد موجب می شود جمعیت حیوانات و حشرات موذی مثل موش و سوسک که بیماری زا و عوامل آلودگی هستند از سطح شهر پاک شود.همچنین از دیگر حقوق شهروندان در حوزه ی بهداشت و سلامت می توان به ایجاد درمانگاه ها و مراکز بهداشتی اشاره نمود.دسترسی محلی به این اماکن برای درمان سریع تر و بخصوص در مواردی که فوریت های پزشکی مطرح است و باید در کمترین زمان مصدومین و بیماران به نقاط درمانی انتقال یابند بسیار حاوز اهمیت است.
جلوگیری از چاقی : چاقی موضوع مهمی است که امروزه اثبات شده رابطه ی مستقیمی با بیماری هایی همچون بیماری های قلبی و انواع سرطان و بیماری های غدد درون ریز و … دارد.با گسترش شهر نشینی و تغییر سبک زندگی مردم و کم تحرکی و استفاده ی بیشتر از غذاهای چرب و سرخ کردنی و همین طور فست فود ها مشکل بزرگی در جوامع امروزی بوجود آمده که پیشگیری و ریشه کن کردن آن نیاز به فرهنگ سازی دارد.یکی دیگر از حقوق شهروندان که در این زمینه می توان به آن اشاره نمود ایجاد فضاهای عمومی جهت ورزش است همانند پارک ها و فضاهای سبز بطوریکه در دسترسی محلی باشد و مردم در محله بتوانند به سهولت از آن استفاده نمایند.ایجاد فضاهای سبز و همچنین در دسترس عموم قرار دادن وسایل ورزشی از عواملی است که می تواند از شیوع چاقی در مردم جلوگیری کند.
ایجاد پایگاه های فرهنگی – ورزشی – هنری
وجود فضاهایی به منظور فعالیت های فرهنگی هنری و ورزشی را می توان از حقوق دیگر شهروندان در محله دانست.اوقات فراغت و همچنین فعالیت های ضمن تحصیل و ضمن کار زمینه ساز رشد و شکوفایی در نوجوانان و جوانان و همچنین پویایی در سایر افراد محله است.مساجد و سراهای محله و کتابخانه و باشگاه های ورزشی در رسیدن به هدف شهروند پویا و سالم لازم هستند.شهروندان و مردم محله نیازمند فضاهایی هستند تا بتوانند نیاز های معنوی خود را که آموزه های دینی و پرورشی است در آن محل تقویت کرده و استعداد های خود را شناخته و در رشد و شکوفایی آن تلاش نمایند.
زیبایی و پاکیزگی محله
یکی دیگر از حقوقی که به مردم یک محله تعلق می گیرد داشتن فضای سالم و پاکیزه و زیبا برای زندگیست.بدون شک زندگی در محله ی پاکیزه ضامن سلامتی اهل محله بوده و همچنین زیبا سازی محله تامین کننده آرامش روانی مردم در محله می باشد.
حمل و نقل و ترافیک محله
امروزه وسیله ی نقلیه جزئی جدا نشدنی از زندگی شهری است.از دیگر حقوقی که می توان برای مردم محله در نظر گرفت معابر و فضاهای مورد نظر برای رفت و آمد است.بطوریکه این جزء جدانشدنی تبدیل به یک معضل نشود و بتوان از آن بعنوان یک وسیله ی مطلبو برای زندگی بهتر استفاده کرد.
حال باید به این موضوع پرداخت که تکالیف و وظایف مردم در قبال خدماتی که تحت عنوان حقوق شهروندی به آنان خدمت رسانی می شود چیست.تمامی مواردی که بعنوان حقوق مردم محلی در نظر گرفته و بررسی شد می توان به عنوان تکلیف و وظیفه نیز به آن اشاره نمود.
شهروند فعال :
امروزه برای رعایت حقوق شهروندی نیاز به همکاری هر چه بیشتر خود شهروندان و مردم محله است.هر فرد باید بکوشد تا از شهروند منفعل به شهروند فعال ارتقا یابد تا هم خود از حقوق شهروندی خود بیشتر مطلع شود و هم امعه را از حالت منفعل به حات پویا تغییر دهد.مطمئنا تمامی طرح هایی که به منظور رفاه مردم محله در حال اجرا می باشند با مشارکت خود مردم سرعت و پیشرفت چشمگیری داشته و موفق تر می باشد.
امنیت جامعه محور:
نقش مردم محله در حفظ امنیت انکار ناپذیر و مهم است.یکی از وظایفی که برای شهرنشین ها مطرح است مشارکت در حفط امنیت محله است.”امنیت جامعه محور ” مسئله ای است که امروزه جامعه شناسان تاکید زیادی بر آن دارند.با تکیه بر این موضوع که هر شهروند در ایجاد و حفظ امنیت در محله نقش بسزایی دارد می توان این گونه عنوان کرد که بخش زیادی از امنیت محله را خود مردم می توانند تامین کرده و ارتقا بخشند.با همکاری بیشتر با نهاد های ذیربط و همچنین رعایت وظایف شهروندی امنیت محله روز به روز بیشتر خواهد شد.
حفظ زیبایی محله :
فقط ایجاد فضاهای مناسب و زیبا کافی نیست.این تنها یک قدم است و برای این که همیشه از این زیبایی ها و امکانات استفاده شود مردم محله موظف هستند در حفظ مبلمان شهری و زیباسازی های ایجاد شده کوشا باشند.هر شهروند موظف است نسبت به امکانات عمومی که در ختیار محله قرار گرفته احساس مسئولیت کند و نه تنها به آن آسیب نرساند و آن امکانات را تخریب ننماید بلکه در گسترش هر چه بیشتر آن نیز تلاش کند.بعنوان مثال می توان نقش زیادی در زیباسازی محوطه ی اطراف منزل و محل سکونت و یا محل کار خود داشته و همه ی زیباسازی های شهری را وظیفه ی نهاد های دولتی نداند.
حفظ پاکیزگی محله :
هر شهروند موظف است در حفظ پاکیزگی محله خود بکوشد.نریختن زباله و همکاری با افرادی که در راستای پاک سازی فعالیت می کنند و همچنین رعایت نکات بهداشت عمومی از جمله ی این وظایف است.این نکته را باید همواره یادآوری نمود که ایجاد آلودگی ها در درجه اول به خود ما آسیب می رساند.اگر در محله مورد سکونت و یا محل کار و … نظافت فردی و جمعی رعایت نشود آلودگی و بیماری هایی که توسط حشرات موذی و جانوران فرصت طلب ایجاد شده و منتقل می شوند گریبان همه را خواهد گرفت.
حفظ ایمنی در محله :
هر شهروند موظف است ایمنی خود و سایر افراد را در نظر داشته و تمام اعمال و برنامه های خود را در این راستا قرار دهد.بعنوان مثال ساخت و ساز یا تخریب و تعمیر و … باید به طوری صورت گیرد که ایمنی مردم و همسایه ها در محله تامین شود و موجب آسیب و خسارت به دیگران نشود.یا در مثالی دیگر می توان به رعایت نکاتی اشاره نمود که موجب تخریب معابر شده و خسارت های جانی و مالی به دیگران وارد می سازد.
با توجه با مطالبی که ذکر شد می توان به این دیدگاه و این نتیجه رسید که برخورداری از حقوق شهروندی منوط به رعایت وظایف شهروندی است.زندگی شهری زمانی با کیفیت بالا تداوم می یابد که شهروندان از حالت منفعل به شهروند فعال ارتقا یابند و با مشارکت و همکاری این شهروندان فعال دست در دست مسئولین و نهاد ها داده و در ساختن شهری زیبا و امن و با کیفیت بکوشند.
